Ik ondersteun diverse scholen bij het versterken van het voorbereiden op lezen, ook als het voor kinderen wat lastiger blijkt te zijn. Op school krijg ik regelmatig vragen van leerkrachten die merken dat sommige leerlingen niet aansluiten bij de activiteiten in het kader van voorbereiden op lezen.
Juf Linda vroeg me laatst:
Bij mij in groep 2 zit Peter. In de groep doet hij braaf mee met alle oefeningen met letters en klanken, maar als ik hem vraag waar hoor je ‘kh’ in ‘boek’ , dan kijkt hij me aan met van die ogen….waar heb je het over?…..
Of ik vraag: Welke klank hoor je aan het begin van ‘kaas’? Dan begint hij te raden en komt dan met ‘sss’? ‘t’? ‘rrrr’? Hij gaat gewoon raden in de hoop dat er een goed antwoord tussen zit, maar ook met letters waarvan je dan denkt….hoe kom je er op?
Bij Ank zie ik dat ze in de kringactiviteit trouw meedoet, maar telkens net iets later het antwoord zegt dan de anderen. Het lijkt wel alsof ze meelift op de klanken die anderen zeggen. Of dat ze met het herkennen van een klank in een woord aan het begin of aan het einde goed kijkt wanneer de anderen hun hand opsteken en dan mee doet. Ik zie haar ook niet echt uit zichzelf in de letterhoek. Maar af en toe zit ze wel nieuwsgierig mee te kijken als andere kinderen een woordspelletje doen of een boekje pakken en een verhaal vertellen met dat boek. Het lijkt alsof ze niet echt durft aan te sluiten.
Wat kan ik anders doen? Ik heb echt het gevoel dat ik ze niet bereik met wat ik nu doe.
Juf Linda maakt zich zorgen over deze kinderen in haar groep, waar je nu toch echt wel de eerste signalen van geletterdheid zou moeten kunnen zien. Het lijkt net alsof wat ze aanbiedt niet bij deze kinderen aanslaat.
Meer manieren om kinderen voor te bereiden op leren lezen
Ik vertelde haar dat er meer manieren zijn om kinderen te helpen zich voor te bereiden op leren lezen. Klank en luisteren worden vaak als eerste gekozen om kinderen kennis te laten maken met letters en woorden.
Maar bij kinderen als Peter en Ank merk je dat voor hen de klank niet de beste ingang is om grip op geletterdheid te krijgen.
Een klank is vluchtig, tijdelijk. De klank is er zolang als ik ‘m zeg, daarna niet meer.
Voor sommige kinderen in de kleutergroepen is het nog heel lastig hun aandacht bij luisteren te houden en zich te concentreren op klanken.
Vaak zie je dan ook dat het aanbieden van de letter als ondersteuning voor hen niet echt lijkt te helpen. Ze lijken zich alleen maar meer terug te trekken. Vaak wordt dan de conclusie getrokken dat het kind er nog niet aan toe is, nog geen interesse heeft. Dat kan kloppen en als het kind er nog niet aan toe is moet je er ook zeker niet aan gaan trekken. Maar wat ik jammer vind is dat er maar zelden wordt gekeken of misschien op een andere manier de interesse voor letters en woorden kan worden gestimuleerd. Manieren die beter aansluiten bij de ontwikkeling van het specifieke kind.
Zoals bij Daan (9) die na jarenlang oefenen nog steeds op geen enkele manier de aangeboden letters en woorden kon onthouden. De leerkrachten zeiden ‘Daan gaat het gewoon echt niet leren. Er blijft niets hangen’.
Gelukkig was er een RT’er die op een andere manier durfde kijken.
Zij ging met hem aan de slag met vormen (3D-letters) en patronen (woorden).
- Kun je dezelfde bij de dezelfde leggen?
- Ik laat jou een woordje zien, kun je dat vinden in jouw stapeltje?
- Zullen we memory spelen?
En Daan reageerde enthousiast. Dat kon hij!
Verschillen zoeken, maar ook wat is precies hetzelfde!
Toen hij er mee bezig was zei hij steeds: ‘ik ben hier heel goed in, ik ben hier echt héél goed in.’
Je zag hem groeien in zijn zelfvertrouwen. Enthousiast aan de slag met letters en woorden. Prachtig om te zien. Maar toen hij na de 2e sessie terugliep naar de groep zei hij tegen de RT’er ‘…..maar nu hebben we nog steeds niks aan LEZEN gedaan hè….’
Vaak wordt vergeten om te kijken of er ook andere manieren zijn waarmee je de interesse voor letters en woorden kan stimuleren. Manieren die beter aansluiten bij de eigen ontwikkeling van het kind.
Juf Linda:
O, dus als een kind nog niet zo toe is aan geconcentreerd luisteren, moet ik een stapje terugschakelen. Ik moet het concreet maken door het voorwerp waarover ik het heb concreet voor hem neer te zetten. Zodat hij er naar kan kijken, het kan aanraken? Is dat wat je bedoelt?
Dat klopt helemaal. Wat Daan kan zien en kan voelen is concreet, dat kan hij een naam geven. Hij kan er zelfs een ‘fotootje’ van in zijn hoofd maken. Helemaal trots kwam hij na de eerste week bij de remedial teacher en wees toen op het plekje in zijn hoofd en zei: het zit er nog steeds!
Er was met Daan heel lang aan leren lezen gewerkt, maar de manier van aanleren paste niet bij hem. De visuele kapstok ontbrak voor hem. De klank kon nergens aan worden opgehangen, want hij kende de letters nog niet. Toen hij de lettervorm als houvast had, ging het ineens beter en kon hij de letters wel onthouden en benoemen..
‘Ooo, maar daar kan ik met Peter en Ank waarschijnlijk ook baat bij hebben. Misschien hebben zij ook behoefte aan het visuele fundament’, concludeert juf Linda. En daarmee legt ze de vinger op de zere plek.
Wanneer het visuele fundament er niet ligt wordt de klank te abstract voor kinderen die het moeilijk vinden hun aandacht luisterend te richten.
Ondersteun ontluikende geletterdheid visueel en tastbaar
In de fase van ontluikende geletterdheid wordt over het algemeen veel meer aandacht besteed aan de klank (het auditieve) dan aan de vorm (het visuele en tastbare). Er wordt al gewerkt aan de klank-teken koppeling, terwijl het teken nog helemaal niet echt is onderzocht.
Een groot deel van de kinderen kan dat hebben. Die pakken het wel op. Voor een deel van de kinderen werkt dit niet en het is van belang vroeg te herkennen dat je bij deze kinderen iets anders moet doen, zodat ook zij plezier houden in het ontdekken van letters en woorden.
Het is de kunst om voor deze kinderen geletterdheid concreet te maken.
Tastbaar in de meest letterlijke zin. 
Letters zijn uiteindelijk ook maar gewoon vormpjes of figuurtjes die je moet leren (her)kennen. Je kunt ze natekenen, omschrijven aan de hand van kenmerken, van elkaar onderscheiden en met elkaar vergelijken. Je kunt ze in 3D vastpakken, de vorm goed voelen waardoor de verschillen ook op meerdere manieren in je geheugen worden vastgelegd en kun je ze ook weer makkelijker oproepen.
Uit onderzoek blijkt dat de tast het meest indringende zintuig is om iets echt te leren kennen!
Voor kinderen die moeilijk hun aandacht richten is het belangrijk om ook op die manier met letters kennis te maken.
Het pré-leescurriculum Alfa-bedding heeft het visuele fundament voor lezen concreet uitgewerkt.
Als ik daarvan de basis bespreek met juf Linda is ze verrast.
Veel van die activiteiten doe ik al in de klas. Maar sommige doe ik eigenlijk te weinig, omdat het ondersneeuwt in alle andere dingen die we nu moeten doen… Nu ik weet hoe belangrijk dat is voor de kinderen als voorbereiding op het leren lezen ga ik het zeker weer vaker doen!
De activiteiten die juf Linda bedoelt gaan om het waarnemen van verschillen en het maken van een visuele voorstelling.
Activiteiten die soms niet bewust gelinkt worden aan de ontluikende geletterdheid.
Maar die daar wel heel belangrijk voor zijn.
Wij hebben een paar van deze activiteiten voor je in een handzaam e-boek gezet: “Ook dit is voorbereiden op lezen!”.
We laten je niet alleen de activiteiten zien, maar laten je ook zien welke vragen je aan een kind kunt stellen om te zorgen dat de activiteit ook echt een voorbereiding op het lezen wordt.
En natuurlijk vertellen we je ook meer over een eventuele volgende stap om ook voor de kinderen die het niet spontaan oppakken het enthousiasme voor letters en woorden kunt stimuleren en vasthouden.
Je kunt het hier gratis aanvragen:
Met het aanvragen van het e-boek geef je ons toestemming
om je gegevens te verwerken zoals beschreven in onze privacyverklaring.
Omdat wij je absoluut niet willen spammen,
kun je je op ieder moment weer afmelden!
